Çalışma hayatınız boyunca yaptığınız işin, yaşlandıkça zihinsel yetenekleriniz ve bilişsel becerileriniz üzerinde kalıcı bir etkisi olabilir mi? Yapılan bir araştırmaya göre, zihinsel olarak daha zorlayıcı kariyerler, yaşlanmayla birlikte ortaya çıkabilecek bilişsel gerilemelere (düşünme, akıl yürütme ve hatırlama gibi) karşı beyninizi koruyabilir. Cerrahlar, avukatlar, inşaat mühendisleri ve grafik tasarımcıları gibi zihinsel olarak talepkar işlere sahip kişilerin, yaşlılık döneminde daha iyi bir hafızaya sahip olabileceği belirtiliyor.
Bilişsel Rezerv Kavramı
Araştırmalar, yaşlandıkça zihnimizi korumak için yapabileceğimiz birçok şey olduğunu gösteriyor. Düzenli egzersiz, yeni şeyler öğrenmek ve aktif bir sosyal yaşam, ilerleyen yaşlarda daha iyi bilişsel yeteneklerle ilişkilendirilmiştir. Son zamanlarda yapılan çalışmalar, karmaşık kariyer seçimleri de dahil olmak üzere, zihinsel olarak daha uyarıcı ve ilgi çekici bir yaşam tarzının, ilerleyen yaşlarda daha iyi bilişsel sonuçlarla bağlantılı olabileceğini ortaya koymuştur. Bu koruyucu etkinin arkasındaki kesin mekanizmalar henüz tam olarak anlaşılamamıştır.
Bazı uzmanlar, zihinsel uyarımın “bilişsel rezerv” olarak adlandırılan bir yapının oluşmasına yardımcı olduğunu öne sürüyor. Bu rezerv, beyni yaşlanmanın ve hastalıkların olumsuz etkilerinden korumaya yardımcı olabilir. Diğerleri ise, insanları zihinsel olarak uyarıcı aktivitelere yönlendiren önceden var olan faktörlerin, aynı zamanda beyni yaşlanma sürecinin etkilerinden koruyan faktörler olduğunu düşünüyor.
Karmaşık İşler Üzerine Araştırmalar
Neurology dergisinde yayınlanan bir araştırmaya göre, hem insanlarla hem de verilerle karmaşık etkileşimleri içeren işler, 70 yaşında daha iyi bilişsel işlevsellikle ilişkilidir. Araştırmacılar, bu durumun zihinsel olarak karmaşık kariyerlerin beyin için koruyucu bir etkiye sahip olabileceğine işaret ettiğini belirtiyor.
Çalışmaya, yaşlanma üzerine uzunlamasına bir araştırma olan Lothian Doğum Kohortu 1936 (LBC1936) katılımcılarından oluşan 1.066 kişilik bir grup dahil edildi. Tüm katılımcılar 1936 yılında doğmuş ve çoğu 1947 yılında 11 yaşındayken uygulanan İskoç Zihinsel Anketi’ne katılmıştı.
Araştırmacılar, kariyerleri üç farklı alandaki karmaşıklıklarına göre sınıflandırdılar:
- Veri: Veri karmaşıklığı yüksek olan kariyerler arasında müzisyen, inşaat mühendisi ve mimar gibi işler yer alıyordu. Veri karmaşıklığı düşük olan işler ise otobüs şoförü ve telefon operatörü gibi pozisyonları içeriyordu.
- İnsanlar: İnsanlarla karmaşıklığı yüksek olan kariyerler arasında doktor, sosyal hizmet uzmanı, avukat ve denetimli serbestlik memuru gibi işler bulunuyordu. İnsanlarla karmaşıklığı düşük olan işler ise halı döşeyicisi ve boyacı gibi pozisyonları kapsıyordu.
- Nesneler: Nesnelerle karmaşıklığı yüksek olan kariyerler arasında enstrüman yapımcısı veya makine teknisyeni gibi işler yer alırken, bu alanda karmaşıklığı düşük olan işler arasında denetimli serbestlik memuru ve muhasebeci bulunuyordu.
Araştırmacılar daha sonra 70 yaşındaki katılımcıların önceki meslekleri ve eğitim yılları hakkında bilgi topladılar. Katılımcılara ayrıca hafıza, işlem hızı ve genel bilişsel yetenek (“g” faktörü) ölçümlerini içeren bir dizi bilişsel test uygulandı.
Araştırmacılar, insanlar, veri veya nesnelerle en karmaşık işlere sahip olanların, değerlendirilen tüm bilişsel alanlarda en iyi performansı gösterdiğini buldu. Ancak sonuçlar, önceki meslekleri insanlarla veya verilerle yüksek karmaşıklığa sahip olanların, önceki meslekleri nesnelerle yüksek karmaşıklığa sahip olanlara göre bilişsel testlerde daha iyi performans gösterdiğini de ortaya koydu.
IQ’nun Etkisi
Deneyciler, katılımcıların 11 yaşındaki IQ puanlarını (gönüllülerin başlangıçta ne kadar zeki olduklarının bir göstergesi) hesaba kattıklarında bu sonuçlar biraz daha az anlamlı hale geldi. Araştırmaya göre, erken yaşlardaki zeka, 70 yaşındaki yeteneklerin en büyük belirleyicisiydi ve varyansın yaklaşık %50’sini oluşturuyordu.
Deneyciler, mesleklerin sinir ağlarını korumaya ve güçlendirmeye yardımcı olduğuna ve insanların yaşlandıkça zihinsel yeteneklerini koruyan ve muhafaza eden “bilişsel rezerve” katkıda bulunduğuna inanıyor.
Edinburgh Üniversitesi’nden ve çalışmanın ortak yazarlarından Dr. Allan Gow, “Daha yüksek bilişsel yeteneklere sahip kişilerin daha karmaşık işler bulma olasılığı daha yüksek olsa da, bu karmaşık işlerden ilerleyen yaşlardaki düşünme becerileri için küçük bir avantaj elde ediliyor gibi görünüyor,” diye açıklıyor.
Ancak yazarlar, kariyerlerin karmaşıklığına dayalı sınıflandırmalarının, her bireyin mesleğinin benzersiz karmaşıklığını doğru bir şekilde yansıtmayabilecek ulusal anket verilerine dayandığını belirtiyorlar. Araştırmacılar, dışarıdan düşük karmaşıklıkta görünen bazı işlerin aslında başkalarıyla çok fazla çalışmayı ve bilgi işlemeyi içerebileceği için, öz bildirim ölçümlerinin daha yararlı bir değerlendirme aracı olabileceğini öne sürüyorlar.
Çalışma ayrıca, insanların önceki mesleklerinde ne kadar süreyle çalıştıklarını ve karmaşık bir meslekte geçirilen sürenin gelecekteki bilişsel yetenekleri nasıl etkileyebileceğini de incelemedi.
Özetle
Özellikle araştırmacılar bilişsel gerilemeyi ve hastalıkları etkileyen faktörleri araştırırken, yaşlanma sürecini etkileyen faktörleri anlamak önemlidir. İnsanların sahip olduğu işler, yetişkin yaşamının çok büyük bir bölümünü oluşturur, bu nedenle mesleklerin zihinsel sağlık ve bilişsel yetenekler üzerinde kalıcı bir rol oynaması mantıklıdır.
Uzmanlar, bu tür faktörlerin oynayabileceği rolü daha derinlemesine anlayarak, umarız bilişsel gerilemeleri önlemek için daha iyi tavsiyelerde bulunabilirler.